Shqipëria me dy data çlirimi (?!)
Edhe shqiptarët e nderojnë Luftën për çlirim nga fashizmi e nazizmi, dhe rrjedhimisht sakrificën sublime dhe gjakun e dhënë për çlirimin e vendit. Ajo që diskutohet e që i ndan ende shqiptarët në këto 20 vjet është data e Çlirimit: 28 apo 29 nëntori i 44-ës? Siç dihet, në vitin 1944 Çlirimi u festua më 28 nëntor. Data 29 nëntor nisi të festohet si Dita e Çlirimit vetëm në vitin 1946, edhe pse vendimi për ndryshimin ishte marrë nga Kryesia e Këshillit ANÇ qysh më 9 nëntor 1945. Në Shkodër, edhe në vitin 1945, Dita e Çlirimit u festua më 28 Nëntor. Shumë studiues a politikanë, kryesisht të djathtë, e lidhin këtë ndryshim të datës së Çlirimit me planin e Titos e të Hoxhës për bashkimin e Shqipërisë me Federatën Jugosllave, si republikë e ardhshme e shtatë e saj, dhe me paramendimin e qeverisë së asokohshme për ta festuar, në të ardhmen, ditën e çlirimit në një ditë me festën e Federatës së Jugosllavinë, pra më 29 nëntor. Kjo datë lidhet me nëntorin e vitit 1943, kur në Jajcë të Bosnjës u mbajt mbledhja e Dytë Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar të Jugosllavisë (AVNOJ), ku u hodhën themelet e shtetit të ri federal të tipit komunist.
Edhe po ta përjashtosh këtë qëllim, pra unifikimin e datës sonë të çlirimit me atë të federatës jugosllave, prapë nuk arrin të kuptosh se për ç'arsye e bëri këtë spostim të datës së çlirimit qeveria e kohës së atëhershme.
Sidoqoftë, deri në vitin 1990, për arsyet që dihen, nuk u mor njeri me këtë punë, edhe pse nënë zë shumëkush thoshte se dita e vërtetë e Çlirimit nuk qenkësh 29-ta, por 28-ta. Ky problem nisi të diskutohej hapur dhe me nerv të veçantë pas vitit 90, mesa duket nga përpjekjet për çpolitizimin e simboleve e të datave historike. Në vitin 1993 u ngrit Komisioni i Posaçëm për datën e saktë të Çlirimit, i cili vlerësoi 28 nëntorin si datën e çlirimit të Shkodrës, dhe rrjedhimisht edhe të clirimit të vendit. Pas kësaj u duk sikur mori fund diskutimi i vështirë për datën e Çlirimit. Por jo. As dy dokumentet e kolonelit gjerman, V. Hofman, që i dorëzoi në Ministrinë tonë të Mbrojtjes në shkurt të vitit 2002, nuk i bindën të gjithë. Në fakt, dokumentet nuk e japin të qartë atë që duan shqiptarët, pra ditën e ikjes së gjeramnit të fundit nga toka jonë. për këtë, ka edhe interpretime të ndryshme: disa thonë se dokumentet vërtetojnë si datë të çlirimit të Shqipërisë 29 nëntorin, të tjerë mëtojnë se aty vërtetohet se është 28-ta.
Edhe sot e kësaj dite çështja e datës së Çlirimit ende nuk është qartësuar. E majta shqiptare njeh dhe feston 29 nëntorin, ndërsa e djathta, dhe rrjedhimisht qeveria e tanishme, njeh 28 nëntorin. E veçanta e këtij Nëntori 2009 ishte/është se një pjesë e qeverisë, pra komponenti LSI, njeh si datë të çlirimit 29-ën, ndërsa komponenti PD njeh 28-ën. Pra një qeveri me dy data çlirimi.
Dyzimi i datës së Çlirimit mund të quhet si një nga paradokset më të çuditshme shqiptare të këtyre dy dekadave të fundit, që me të drejtë është bërë edhe "bukë" për dhëmbët e humorit, e vazhdon të ironizohet e të satirizohet sa herë vjen nëntori. Por dyzimi i datës së Çlirimit vërteton më së shumti paaftësinë e plotë të politikanëve tanë (deri në mosdashje) për t'i dhënë zgjidhje të qëndrueshme një çështjeje, sa të vështirë në dukje, aq të lehtë në praktikë. Kjo "histori” me dy data çlirimi, do të kishte marrë fund nëse politika e sotme (20-vjeçare) shqiptare do të kërkonte një zgjidhje praktike dhe logjike. Konkretisht, për rivlerësimin e datës së Çlirimit, e ka pasur në dorë një zgjidhje të pranueshme nga të gjithë, nëse do të vlerësonte si të tillë 17 Nëntorin, ditën e çlirimit të Tiranës, kryeqytetit të vendit. Një praktikë të tillë e kanë zgjedhur e pranuar edhe shumë shtete në Europë, në mos të gjithë, të cilët si datë të çlirimit të vendit të tyre respektojnë atë të çlirimit të kryeqytetit. Dhe është logjike, sepse një vend quhet i pushtuar kur i është zaptuar kryeqyteti, dhe njihet si i lirë sapo ka çliruar kryeqendrën e tij.
Për shqiptarët, që vijojnë të jenë të kapluar në një amulli sociale, si rezultat i situatave të konfliktit që mbajnë e ushqejnë partitë kryesore të vendit, një zgjidhje e tillë do të ishte shpëtuese. Dhe nuk do të vijonim të kishim dy data çlirimi; nuk do të vijonim të ishim të ndarë edhe sot e kësaj dite për një çështje kaq lehtësisht të zgjidhshme; nuk do vijonim ta cilësonim “komunist” atë që njeh si datë të çlirimit 29-ën, ose “berishist” atë që është i bindur për 28-ën. Do të kishim edhe ne, si popujt e tjerë që luftuan fashizmin dhe nazizmin, një datë të vetme Çlirimi, dhe do të ishim bashkë në një ditë për ta respektuar e nderuar siç i ka hije Sakrificën Mbarëpopullore për Çlirim.
Shënim – për disa fakte, autori i është referuar artikullit të gjatë të historianit Kasem Biçoku, “Evërteta e çlirimit të Shqipërisë”.
dilaver baxhaku
Edhe shqiptarët e nderojnë Luftën për çlirim nga fashizmi e nazizmi, dhe rrjedhimisht sakrificën sublime dhe gjakun e dhënë për çlirimin e vendit. Ajo që diskutohet e që i ndan ende shqiptarët në këto 20 vjet është data e Çlirimit: 28 apo 29 nëntori i 44-ës? Siç dihet, në vitin 1944 Çlirimi u festua më 28 nëntor. Data 29 nëntor nisi të festohet si Dita e Çlirimit vetëm në vitin 1946, edhe pse vendimi për ndryshimin ishte marrë nga Kryesia e Këshillit ANÇ qysh më 9 nëntor 1945. Në Shkodër, edhe në vitin 1945, Dita e Çlirimit u festua më 28 Nëntor. Shumë studiues a politikanë, kryesisht të djathtë, e lidhin këtë ndryshim të datës së Çlirimit me planin e Titos e të Hoxhës për bashkimin e Shqipërisë me Federatën Jugosllave, si republikë e ardhshme e shtatë e saj, dhe me paramendimin e qeverisë së asokohshme për ta festuar, në të ardhmen, ditën e çlirimit në një ditë me festën e Federatës së Jugosllavinë, pra më 29 nëntor. Kjo datë lidhet me nëntorin e vitit 1943, kur në Jajcë të Bosnjës u mbajt mbledhja e Dytë Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar të Jugosllavisë (AVNOJ), ku u hodhën themelet e shtetit të ri federal të tipit komunist.
Edhe po ta përjashtosh këtë qëllim, pra unifikimin e datës sonë të çlirimit me atë të federatës jugosllave, prapë nuk arrin të kuptosh se për ç'arsye e bëri këtë spostim të datës së çlirimit qeveria e kohës së atëhershme.
Sidoqoftë, deri në vitin 1990, për arsyet që dihen, nuk u mor njeri me këtë punë, edhe pse nënë zë shumëkush thoshte se dita e vërtetë e Çlirimit nuk qenkësh 29-ta, por 28-ta. Ky problem nisi të diskutohej hapur dhe me nerv të veçantë pas vitit 90, mesa duket nga përpjekjet për çpolitizimin e simboleve e të datave historike. Në vitin 1993 u ngrit Komisioni i Posaçëm për datën e saktë të Çlirimit, i cili vlerësoi 28 nëntorin si datën e çlirimit të Shkodrës, dhe rrjedhimisht edhe të clirimit të vendit. Pas kësaj u duk sikur mori fund diskutimi i vështirë për datën e Çlirimit. Por jo. As dy dokumentet e kolonelit gjerman, V. Hofman, që i dorëzoi në Ministrinë tonë të Mbrojtjes në shkurt të vitit 2002, nuk i bindën të gjithë. Në fakt, dokumentet nuk e japin të qartë atë që duan shqiptarët, pra ditën e ikjes së gjeramnit të fundit nga toka jonë. për këtë, ka edhe interpretime të ndryshme: disa thonë se dokumentet vërtetojnë si datë të çlirimit të Shqipërisë 29 nëntorin, të tjerë mëtojnë se aty vërtetohet se është 28-ta.
Edhe sot e kësaj dite çështja e datës së Çlirimit ende nuk është qartësuar. E majta shqiptare njeh dhe feston 29 nëntorin, ndërsa e djathta, dhe rrjedhimisht qeveria e tanishme, njeh 28 nëntorin. E veçanta e këtij Nëntori 2009 ishte/është se një pjesë e qeverisë, pra komponenti LSI, njeh si datë të çlirimit 29-ën, ndërsa komponenti PD njeh 28-ën. Pra një qeveri me dy data çlirimi.
Dyzimi i datës së Çlirimit mund të quhet si një nga paradokset më të çuditshme shqiptare të këtyre dy dekadave të fundit, që me të drejtë është bërë edhe "bukë" për dhëmbët e humorit, e vazhdon të ironizohet e të satirizohet sa herë vjen nëntori. Por dyzimi i datës së Çlirimit vërteton më së shumti paaftësinë e plotë të politikanëve tanë (deri në mosdashje) për t'i dhënë zgjidhje të qëndrueshme një çështjeje, sa të vështirë në dukje, aq të lehtë në praktikë. Kjo "histori” me dy data çlirimi, do të kishte marrë fund nëse politika e sotme (20-vjeçare) shqiptare do të kërkonte një zgjidhje praktike dhe logjike. Konkretisht, për rivlerësimin e datës së Çlirimit, e ka pasur në dorë një zgjidhje të pranueshme nga të gjithë, nëse do të vlerësonte si të tillë 17 Nëntorin, ditën e çlirimit të Tiranës, kryeqytetit të vendit. Një praktikë të tillë e kanë zgjedhur e pranuar edhe shumë shtete në Europë, në mos të gjithë, të cilët si datë të çlirimit të vendit të tyre respektojnë atë të çlirimit të kryeqytetit. Dhe është logjike, sepse një vend quhet i pushtuar kur i është zaptuar kryeqyteti, dhe njihet si i lirë sapo ka çliruar kryeqendrën e tij.
Për shqiptarët, që vijojnë të jenë të kapluar në një amulli sociale, si rezultat i situatave të konfliktit që mbajnë e ushqejnë partitë kryesore të vendit, një zgjidhje e tillë do të ishte shpëtuese. Dhe nuk do të vijonim të kishim dy data çlirimi; nuk do të vijonim të ishim të ndarë edhe sot e kësaj dite për një çështje kaq lehtësisht të zgjidhshme; nuk do vijonim ta cilësonim “komunist” atë që njeh si datë të çlirimit 29-ën, ose “berishist” atë që është i bindur për 28-ën. Do të kishim edhe ne, si popujt e tjerë që luftuan fashizmin dhe nazizmin, një datë të vetme Çlirimi, dhe do të ishim bashkë në një ditë për ta respektuar e nderuar siç i ka hije Sakrificën Mbarëpopullore për Çlirim.
Shënim – për disa fakte, autori i është referuar artikullit të gjatë të historianit Kasem Biçoku, “Evërteta e çlirimit të Shqipërisë”.
dilaver baxhaku
